در آشفته بازار علم و ثروت امروز، ناهنجاری های زیادی نرم افزار بررسی سرقت ادبی در تحقیقات دانشگاهی و روزنامه نگاری وجود دارد. هدف این مقاله پرداختن به مظاهر آشکار این گونه تخلفات از جمله خرید و فروش پایان نامه و مقاله، تحقیقات تبلیغاتی در داخل و خارج از محیط دانشگاه و … نیست.

آنچه در اینجا مطرح است دزدی است که در صورتی که بتوان به کلمه تیزهوش معنای منفی داد، چندان آشکار نیست و البته با کمی تدبیر همراه است.

کار پژوهشی اصیل نیازمند تلاش زیاد و منابع بعدی است. مهم‌تر یافتن و بکارگیری بهترین روش برای تجزیه و تحلیل داده‌های استخراج‌شده از منابع است. نرم افزار بررسی سرقت ادبی در دنیای علوم انسانی، ابداع روش های تحلیلی جدید و بدیع بسیار دشوار است، زیرا روش ها همیشه به روز و به روز هستند.

با این حال، ساده ترین روش استفاده از روش هایی است که قبلاً توسط محققان دیگر استفاده می شد. اگر کار مبتنی بر استفاده خلاقانه از روش تحقیق دیگران باشد نه تقلید بی دلیل، و چون این کار تحقیقی نیست بلکه «سرقت تحقیق» است، این خود اشکالی ندارد.

برای توضیح تفاوت بین این دو رویکرد، این مقاله به مقایسه دو مقاله می پردازد. مقاله «حکایت نشانه ها در شعری از بنیامین پورحسن» نوشته مریم کوچکی شلمانی که در چهل و هفتمین شماره مجله «الکترونیک عقرب» (بهار 1395) و مقاله «حکایت نشانه ها در افسانه نیما» (مجله زبان و ادبیات فارسی، سال دوم، تابستان 1389). توسط فرزاد کریمی (نویسنده این مقاله).

لازم به ذکر است که هر دو مقاله از اینترنت قابل دانلود هستند. نرم افزار بررسی سرقت ادبی همچنین، بسیاری از مقاله من، سه سال بعد، در کتاب داستانی جدید در یک بشقاب قدیمی (کریمی، 1392: قطره) منتشر شد.

 

علاوه بر تشابه عناوین دو مقاله، در ابتدای مقاله منتشر شده در مجله عقربه آمده است: «استفاده از روایت در شعر از دیرباز رایج بوده و داستان منحصر به داستان نیست. در مجله پژوهش، بدون تغییر (ص 110). سپس نویسنده پس از چهار سطر به متن اصل مقاله باز می گردد و مقاله خود را از آن کپی می کند:

دو شاخه مجزا از نقد ساختارگرا با هم ترکیب می‌شوند تا به نقد روایی خاصی از شعر اهمیت علمی ببخشند. یعنی روایت شناسی بر اساس حالت نشانه ها. نرم افزار بررسی سرقت ادبی نشانه ها در شعر به دلیل ویژگی خاصی که شعر را از سایر متون ادبی متمایز می کند، بسیار مهم است.

شعر به دلیل تعهدی که به احساسات شاعر و مخاطب دارد، معانی مختص به متن را بر نشانه تحمیل می کند. تکرار و بسامد نشانه در متن، ویژگی های برون متنی و بینامتنی معنا در نشانه های شعری و بسیاری عوامل دیگر، اهمیت روایی نشانه ها را تعیین می کند. این جملات بدون کوچکترین تغییری نسبت به مقدمه مقاله منتشر شده در پژوهش ذکر شده است (ص 110).

بلافاصله پس از مقاله قبلی در مقاله مجله عقربه، نقل قولی از جاکوبسن آمده و به کتاب محمد زمران ارجاع داده شده است که این نقل از همان مقاله حذف شده است (ص 113) و سپس همان عبارت در مقاله (حذف شود). در یک جمله از وسط آمده است:

«عقدی که علامت برای معنا به آن نیاز دارد، “نرم افزار بررسی سرقت ادبی” ناخودآگاه بسته می شود. رمزهای رایج در جامعه آنهایی هستند که در شکل اجماع خود نشانه را ایجاد می کنند

و این رمزها با خلق آثار ادبی به جامعه باز می گردند» (ص 113). تنها تفاوت این عبارت با عبارت مقاله اصلی، ویرگول است که شخص تقلید بین دو کلمه کد شده و فعلی قرار داده است که با این عمل کل عبارت را بی معنی می کند!

نویسنده مقاله بلافاصله پس از آن دو نقل قول از یاکوبسن و بارت (بدون توضیح) و همان منابع از مقاله اصلی را نقل می کند نرم افزار بررسی سرقت ادبی و قبل از نقل قول از بارت، همان نقل قول از نویسنده مقاله اصلی را نقل می کند: عناصر روایت در طرح داستانی وی در عین حال میزان توجه خالق اثر را به مفاهیمی که قبلاً توسط مخاطب ابداع شده است بیان می کند

و در نتیجه کافی است که قصد تداعی معانی داشته باشد و همین امر منجر به ایجاز در داستان می شود. و تأثیر بسزایی در کیفیت روایت دارد. 114).

تا کنون به استثنای این چهار خط مقدماتی، مقاله دستی وای وای از روی مقاله پژوهشی کپی شده است. از این پس، حتی در نقد یک مثال، نرم افزار بررسی سرقت ادبی اگرچه دو شعر متفاوت مصداق تحلیل است، روش استنباط همچنان یکسان است و در بسیاری از موارد از همین جملات استفاده می شود.

و این از عجایب روزگار است. از مقاله ای پژوهشی در شعر نیما: «آهو نشانه معنای مستقیم و شاخصی است که عمل مورد انتظار از او را انجام می دهد. آهو نمونه ای از زیبایی، رهایی یا زندگی جمعی است.

بر خلاف این زندگی جمعی، آهوی فراری در تصویری هنری، شاخه ای را از برگ خالی می کند و احتمالاً می رود و در قاب تصویر باقی نمی ماند» (ص 117). نرم افزار بررسی سرقت ادبی مقاله دست را در تحلیل شعر پورحسن مقایسه کنید: «نشان زن نماد زندگی و تولد است. نشانه معنای مستقیم

، که صورت شاخصی است که عمل مورد انتظار از آن را انجام می دهد. زن نمونه زیبایی، زندگی و تولد است. اما زن پشت پرده، بر خلاف زیبایی و زندگی، در تصویری هنرمندانه، پس از شرح مختصری از شخصیت خود را ترک می کند و در چارچوب تصویر باقی نمی ماند».

جدای از استفاده مستقیم از جملات، کل تحلیل مبتنی بر مفهومی برگرفته از مقاله اصلی است: مفهوم اضطراب و نگرانی و احساس ناامنی در طول اقامت، باز هم با همین جمله: «هیچ جایی برای ماندن نداری و بمان».دلیل مستقیم برای تشخیص معنای مستقیم و نمایه، “نرم افزار بررسی سرقت ادبی” مقدمه مقاله اصلی را حذف کرده و ادعاهای بی اساس کرده است، این ایراد را در ترکیب «جملات کلی» نیز می توان دید که بدون توضیح قبلی کاملاً بی معنی است. و در شرح قسمت چهارم شعر دوباره یک جمله کلی در دو مقاله آمده است: